سید محمود حسابی (زاده: ۳ اسفند ۱۲۸۱ – درگذشت: ۱۲ شهریور ۱۳۷۱) با نام اصلی محمود خان میرزا حسابی [۴] معروف به پروفسور حسابی[۵][۶]فیزیکدان، سناتور، وزیر آموزش و پرورش[۷]و بنیانگذار فیزیک دانشگاهی در ایران[۸] بود.
محتویات
[نهفتن]
زندگی[ویرایش]
درآمد[ویرایش]
سید محمود حسابی در سال ۳ اسفند ۱۲۸۱[۹] در تفرش از پدر و مادر تفرشی زاده شد.[۱۰] پدرش سید عباس معزالسلطنه و مادرش گوهرشاد حسابی هر دو اهل تفرش و از سادات تفرش بودند. او چهار سال اول دوران کودکی‌اش را در تهران سپری نمود. در هفت سالگی تحصیلات ابتدایی خود را در بیروت با تنگدستی و مرارتهای دوری از میهن، در مدرسه کشیش‌های فرانسوی آغاز کرد. در همان زمان تعلیمات مذهبی و ادبیات فارسی را نزد مادرش فرا می‌گرفت. او قرآن و دیوانحافظ را از حفظ می‌دانست. او همچنین بر کتب بوستان، گلستان سعدی، شاهنامه فردوسی، مثنوی مولوی و منشات قائم مقام فراهانی اشراف کامل داشت. حسابی با شعر و موسیقی سنتی ایران و موسیقی کلاسیک غرب به خوبی آشنا بود. او در نواختن ویولن و پیانو مهارت داشت. وی در چند رشته ورزشی نیز موفقیت‌هایی کسب کرد، از جمله کسب مدرک نجات غریق در رشته شنا در دوران نوجوانی در بیروت.[۱۱][۱۲] محمود حسابی در ۱۲ شهریور سال ۱۳۷۱ هجری شمسی در بیمارستان دانشگاه ژنو درگذشت. آرامگاه (خانوادگی) وی در شهر تفرش قرار دارد.[۱۲][۱۱][۱۳] همچنین وزارت راه و ترابری جمهوری اسلامی ایرانیکی از کشتی‌های ناوگان ایران را به نام دکتر حسابی نام گذاری کرده است.
تحصیلات[ویرایش]
شروع تحصیلات متوسطه او مصادف با آغاز جنگ جهانی اول و تعطیلی مدارس فرانسوی زبان بیروت بود. از این رو به مدت دو سال در منزل به تحصیل پرداخت. پس از آن در کالج آمریکایی بیروت به تحصیلات خود ادامه داد. در سن هفده سالگی لیسانس ادبیات، و در سن نوزده سالگی لیسانس بیولوژی را اخذ نمود. پس از آن در رشته مهندسی راه و ساختمان از دانشکده فرانسوی مهندسی در بیروت فارغ‌التحصیل شد. در آن دوران با اشتغال در نقشه کشی و راهسازی، به امرار معاش خانواده کمک می‌کرد. او همچنین در رشته‌های پزشکی، ریاضیات و ستاره‌شناسی به تحصیلات دانشگاهی پرداخت.
حسابی در دانشگاه سوربن فرانسه، در رشتهٔ فیزیک به تحصیل و تحقیق پرداخت. در سال ۱۹۲۷ میلادی در سن بیست و پنج سالگی دانشنامه دکترای فیزیک خود را، با ارائهٔ رساله‌ای تحت عنوان «حساسیت سلول‌های فتوالکتریک»، با درجه عالی دریافت نمود.[۱۱][۱۲][۱۳][۱۴]
مناصب سیاسی[ویرایش]
وی در سال ۱۹۵۷ به عنوان سناتور انتصابی[۱۵]تهران وارد مجلس چهارم سنا شد. وی همچنین وزیر آموزش و پرورش کابینه محمد مصدق در سال‌های ۱۹۵۱-۱۹۵۲ بوده‌است.[۷]
فعالیت‌های شغلی و اجتماعی[ویرایش]
حسابی با وجود امکان ادامه تحقیقات در خارج از کشور، به ایران بازگشت و به پایه‌گذاری علوم نوین و تاسیس دارالمعلمین و دانشسرای عالی،[۱۶]دانشکده‌های فنی و علوم دانشگاه تهران، نگارش ده‌ها کتاب و جزوه و راه اندازی و پایه‌گذاری فیزیک و مهندسی نوین پرداخت.[۱۱][۱۲]
طرح تاسیس دانشگاه تهران[ویرایش]
در مورد نقش دکتر حسابی در تاسیس دانشگاه تهران عقاید مختلف و متقاوتی وجود دارد.
مهدی خزعلی به نقل از وی می‌نویسد: جهت تاسیس دانشگاه تهران با وساطت یکی از دوستان وقت ملاقاتی از وزیر معارف وقت گرفتم، پس از توضیح طرح، وزیر معارف از من پرسید: «دانشگاه بسازید که چه بشود؟» من عرض کردم: «دکتر و مهندس‌ها که برای تحصیل به فرنگ می‌روند را در مملکت خودمان تربیت کنیم.» و او پاسخ داد: «تربیت دکتر و مهندس برای ما صد سال زود است.» متاثر از کوته فکری وزیر معارف از دفتر وزیر خارج شدم، دوستی که آزردگی مرا دید برای تسلی خاطر گفت من می‌توانم از رضا شاه برایت وقت ملاقات بگیرم. وقت ملاقات با رضا شاه تعیین شد، برای او طرح تاسیس دانشگاه تهران را شرح دادم و شاه پرسید «که چه شود؟» عرض کردم به جای آنکه جوانان ما به فرنگ بروند در مملکت خودمان دکتر و مهندس آموزش دهیم و رضا شاه باز پرسید «که چه شود؟» و عرض کردم: «این جاده‌ها و راه آهن را آلمان‌ها می‌سازند مهندسین خودمان بسازند و...» رضاشاه بسیار استقبال کرد و گفت بروید طرحتان را بنویسید به مجلس می‌گویم رای بدهد! و من از همان شب شروع به نگارش طرح دانشگاه کردم. فردای آن روز از دربار به در خانه‌ام آمدند، تعجب کردم که با من چه کار دارند، دیدم یکصد هزار تومان پول فرستاده‌اند که اعلیحضرت فرموده‌اند، کارتان را شروع کنید و طرحتان را نیز بنویسید. این همان مبلغ خرید زمین دانشگاه تهرانبود و کار ساخت و ساز همزمان با نوشتن طرح آغاز شد.[۱۷][۱۸]
دکتر ضیاء موحد در مصاحبه‌ای ادعای نقش دکتر حسابی در تاسیس دانشگاه تهران را کذب محض می‌داند.[۱۹]
اقدامات علمی و اجرائی[ویرایش]
- اولین نقشه برداری فنی و تخصصی کشور (راه بندرلنگه به بوشهر)[۲۰][۲۱]
- اولین راهسازی مدرن و علمی ایران (راه تهران به دربندسر(شمشک))[۲۲]
- پایه‌گذاری اولین مدارس عشایری کشور[۲۳][۲۴][۲۵]
- پایه‌گذاری دارالمعلمین عالی (دانشسرای عالی)[۲۶]
- ساخت اولین رادیو در کشور[۲۷][۲۸]
- راه اندازی اولین آنتن فرستنده در کشور[۲۹]
- راه اندازی اولین مرکز زلزله شناسی کشور[۳۰]
- راه اندازی اولین رآکتور اتمی سازمان انرژی اتمی کشور[۳۱]
- راه اندازی اولین دستگاه رادیولوژی در ایران[۳۲][۳۳]
- محاسبه و تعیین ساعت رسمی ایران[۳۴]
- پایه‌گذاری اولین بیمارستان خصوصی در ایران، به نام بیمارستان گوهرشاد[۳۵]
- شرکت در پایه‌گذاری فرهنگستان ایران و ایجاد انجمن زبان فارسی[۳۶]
- تدوین اساسنامه طرح تاسیس دانشگاه تهران[۳۷]
- پایه‌گذاری دانشکده فنی دانشگاه تهران[۳۸]
- پایه‌گذاری دانشکده علوم دانشگاه تهران[۳۹]
- پایه‌گذاری شورای عالی معارف[۴۰]
- پایه‌گذاری مرکز عدسی سازی اپتیک کاربردی در دانشکده علوم دانشگاه تهران[۴۱]
- پایه‌گذاری بخش آکوستیک در دانشگاه و اندازه‌گیری فواصل گام‌های موسیقی ایرانی به روش علمی[۴۲]
- پایه‌گذاری انجمن موسیقی ایران و مرکز پژوهش‌های موسیقی[۴۳]
- پایه‌گذاری و برنامه ریزی آموزش نوین ابتدایی و دبیرستانی[۴۴]
- پایه‌گذاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران[۴۵][۴۶]
- پایه‌گذاری مرکز تحقیقات اتمی دانشگاه تهران[۴۷]
- پایه‌گذاری سازمان انرژی اتمی ایران[۴۸][۴۹]
- پایه‌گذاری اولین رصدخانه نوین در ایران[۵۰]
- پایه‌گذاری مرکز مدرن تعقیب ماهواره‌ها در شیراز[۵۱][۵۲]
- مشارکت در پایه‌گذاری مرکز مخابرات اسدآباد همدان[۵۳]
- پایه‌گذاری کمیته پژوهشی فضای ایران[۵۴]
- ایجاد اولین ایستگاه هواشناسی کشور (در ساختمان دانشسرای عالی در نگارستان دانشگاه تهران)[۵۵][۵۶]
- تدوین اساسنامه و تاسیس موسسه ملی استاندارد[۵۷]
- تدوین آیین نامه کارخانجات نساجی کشور و رساله چگونگی حمایت دولت در رشد این صنعت[۵۸]
- پایه‌گذاری واحد تحقیقاتی صنعتی سغدایی (پژوهش و صنعت درالکترونیک، فیزیک، فیزیک اپتیک، هوش مصنوعی)[۵۹]
- راه اندازی اولین آسیاب آبی تولید برق (ژنراتور) در کشور[۶۰]
- ایجاد اولین کارگاه‌های تجربی در علوم کاربردی در ایران[۶۱]
- ایجاد اولین آزمایشگاه علوم پایه در کشور[۶۲]
- تاسیس واحد تحقیقاتی صنعتی سغدایی (۱۳۶۱)[۶۳]
- تشکیل و ریاست کمیته پژوهشی ایران ۱۳۶۰[۶۴]
جوایز و افتخارات[ویرایش]
![""](https://www.rozblog.com/panel/"http:/commons.wikimedia.org/wiki/File:Hessaby-Officier_de_la_Legion_d_Honneur.jpg?uselang=fa")
![""](https://www.rozblog.com/panel/"http:/fa.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Hessaby-Officier_de_la_Legion_d_Honneur.jpg")
- ۱۳۴۹ - دریافت عنوان «استاد برجسته دانشگاه تهران»[۶۵]
- ۱۳۶۵ - برگزاری کنفرانس سالانه فیزیک ایران در ۱۳۶۵ در گرامی‌داشت محمود حسابی[۶۵]
- نشان لژیون دونور فرانسه[۶۵][۶۶][۶۷]
موزه دکتر حسابی[ویرایش]
اندک زمانی پس از مرگ حسابی در سال ۱۳۷۲، خانه او تبدیل به موزه‌ای شد که در آن وسایل شخصی، مدارک علمی و تحصیلی، نشان‌ها و تقدیرنامه‌ها و عکس‌های قدیمی و متن نطق‌ها و نوشته‌ها در آن به نمایش گذاشته شده‌است. این موزه در خیابان تجریش، خیابان مقصودبیک قرار دارد.[۶۸] که در گذشته چهارراه حسابی نامیده می‌شد[۶۹].
بحث پیرامون جایگاه علمی فرهنگی[ویرایش]
پس از مرگ حسابی، در رسانه‌های ایران مطالبی غلو آمیز[۷۰] در خصوص آثار و جایگاه علمی وی و ارتباط وی با دانشمندانی چون آلبرت اینشتین منتشر شده است که مورد انتقاد برخی قرار گرفته است. از این مطالب می‌توان برای نمونه به طرح مسائلی چون همکاری و ارتباط وی با آلبرت اینشتین و مقاله مشترک آن دو، تنها شاگرد ایرانی اینشتین بودن، بزرگترین فیزیکدان ایران بودن، مرد علمی سال بودن، دارا بودن نظریه‌ای نوین و اثبات شده در علم فیزیک و تحصیل همزمان و تخصص در رشته‌های مختلف اشاره کرد. همچنین دیدگاه وی دربارهٔ زنان (مانند الزام مادرش به حجاب کارکنان درمانگاه گوهرشاد[۷۱] و امتناع از اعطای بورس تحصیلی به آلینوش طریان[۷۲]) نقد شده است.[۷۳]
ایرج حسابی فرزند دکتر حسابی در مصاحبه‌ای به مکاتبات پدرش با فیزیکدان زن فرانسوی و برنده نوبل فیزیک بنام دکتر لولا اشاره می‌کند درحالیکه تاکنون تنها دو فیزیکدان زن موفق به دریافت نوبل فیزیک شده‌اند که درمیان آن‌ها نام چنین شخصی وجود ندارد.[۷۴][۷۵]
برخی از چهره‌های دانشگاهی مانند رضا منصوری[۷۶][۷۷][۸] مهدی زارع[۷۸][۷۹] و ضیاء موحد[۸۰] مبالغه درباره او را نکوهیده‌اند. برخی نیز مانند مهدی گلشنی ضمن نکوهش غلوهای زیاد دربارهٔ وی و البته نکوهش نقدهای تند، وی را فیزیکدانی متفکر دانسته‌است.[۸۱] ناصر مقبلی، استادیار و دستیار محمود حسابی نیز، خدمات حسابی را در پیشرفت و به روز کردن سپهر علمی ایران بسیار ارزنده شمرده و تلاش برای حفظ یاد او را درست می‌داند.[۸۲]
ایرج حسابی پسر محمود حسابی این نقدها را رد کرده است.[۸۳] وی در مصاحبه‌ای گفته است که پدرش هیچ عکسی با آلبرت اینشتین ندارد.[۷۱]
آثار[ویرایش]
آثار به جای مانده از محمود حسابی در زمینه‌های فیزیک، زبان فارسی و پژوهش‌های فرهنگی شامل ۲۱ کتاب و مقاله‌است. برخی از مهمترین آثار وی عبارتند از:[۸۴]
- کتاب‌های فیزیک دبیرستان ۱۳۱۸.[۸۵][۸۶][۸۷]
- کتابی در تفسیر امواج دوبر در شش رساله، دانشگاه تهران ۱۹۴۶.[۸۸]
- مقاله ذرات پیوسته، در نشریه آکادمی علوم آمریکا ۱۹۴۷.[۸۹]
- مقاله اثبات نظری بیشتر بودن جرم ذرات شارژ شده به وسیله نور نسبت به الکترون (پیشنهاد تفسیر قانون جاذبهٔ عمومی نیوتون و قانون میدان الکتریکی ماکسول)، گزارش نشریه انجمن فیزیک آمریکا ۱۹۴۸.[۹۰]
- مقاله مدل ذرات بی‌نهایت گسترده، نشریهٔ فیزیک فرانسه ۱۹۵۷.[۹۱]
- کتاب دیدگانی فیزیک دانشگاه تهران ۱۳۴۰.[۹۲]
- رساله نظریه ذرات بی‌نهایت گسترده، دانشگاه تهران ۱۹۷۷.[۹۳]
منابع[ویرایش]
- پرش به بالا↑ حسابی، ایرج. استاد عشق، چاپ سی و پنجم. تهران: سازمان چاپ و انتشارات، ۱۳۸۸. ۹۷۸۹۶۴۴۲۲۰۹۷۵.
- پرش به بالا↑ تاریخ تولد نوشته شده در جعبه برگرفته از ویکی‌پدیای انگلیسی میباشد و با استفاده از وبگاه ساعت و تقویم رسمی ایران به هجری شمسی تبدیل شده است.
- پرش به بالا↑ بنیاد پروفسور حسابی.
- پرش به بالا↑ خانواده پروفسور حسابی، بنیاد پروفسور حسابی.
- پرش به بالا↑ خبر آن لاین
- پرش به بالا↑ فردا نیوز
- ↑ پرش به بالا به:۷٫۰ ۷٫۱ Encyclopædia Iranica,"ḤESĀBI, MAḤMUD"
- ↑ پرش به بالا به:۸٫۰ ۸٫۱ رضا منصوری. «شیّادی زیر لوای نام مرحوم حسابی»(فارسی) (پی‌دی‌اف).
- پرش به بالا↑ تاریخ تولد نوشته شده در جعبه برگرفته از ویکی‌پدیای انگلیسی میباشد و با استفاده از وبگاه ساعت و تقویم رسمی ایران به هجری شمسی تبدیل شده است.
- پرش به بالا↑ حسابی، ایرج. استاد عشق، چاپ سی و پنجم. تهران: سازمان چاپ و انتشارات، ۱۳۸۸. ۹۷۸۹۶۴۴۲۲۰۹۷۵.
- ↑ پرش به بالا به:۱۱٫۰ ۱۱٫۱ ۱۱٫۲ ۱۱٫۳ Iran Chamber Society
- ↑ پرش به بالا به:۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ ۱۲٫۳ دکتر محمود حسابی
- ↑ پرش به بالا به:۱۳٫۰ ۱۳٫۱ «سالشمار زندگی پروفسور دکتر محمود حسابی». روزنامهٔ جام‌جم. بازبینی‌شده در ۱۰ فروردین ۱۳۹۰.
- پرش به بالا↑ «پروفسور محمود حسابی پدر فیزیک ایران». روزنامه آفتاب یزد، 8/5/87. بازبینی‌شده در ۲۰ فروردین ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ http://negah.irib.ir/media/show_video/699
- پرش به بالا↑ دارالمعلمین و دانشسرای عالی با همت میرزا یحیی خان قره گوزلو وزیر معارف و صنایع مستظرفه تأسیس شد و دکتر حسابی همیاری نمود و توسعه داد.
- پرش به بالا↑ خاطره‌ای از دکتر حسابی Topiranian.com
- پرش به بالا↑ «دانشگاه بسازید که چه بشود؟». هفته نامه تعطیلات نو(تهران)، ش. ۱۵-۱ (۱۳۸۹): ۱۵. بازبینی‌شده در ۲۵ فروردین.
- پرش به بالا↑ «ضیاء موحد: تاسیس دانشگاه تهران ربطی به دکتر حسابی ندارد». تاریخ ایرانی، آذر ۱۳۹۱.
- پرش به بالا↑ زارعی، فاطمه. «مرد علم (درگذشت پروفسور محمود حسابی)». گلبرگ (تهران)، ش. ۵۴ (۱۳۸۳): ۱۰۱. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ «استاد دکتر محمود حسابی رهگشای فیزیک نوین در ایران».کیهان فرهنگی (تهران)، ش. ۴۳ (مهر۱۳۶۶): ۱۲. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ «سید محمود حسابی». علوم و فنون (تهران)، ش. ۶۵ (شهریور ۱۳۸۲): ۵۹. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑http://www.noormags.com/view/fa/articlepage/861811
- پرش به بالا↑ محمد بهمن بیگی، مقاله دکترحسابی: برپاکننده نخستین مدرسه سیار عشایری، نشریه حافظ، شماره ۹۰، بهمن ماه سال ۱۳۹۰
- پرش به بالا↑ «استاد دکتر محمود حسابی رهگشای فیزیک نوین در ایران».کیهان فرهنگی (تهران)، ش. ۴۳ (مهر۱۳۶۶): ۱۲. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ «یادی از دکتر محمود حسابی». کلک (تهران)، ش. ۳۱ (مهر ۱۳۷۱): ۱۹۸. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ زارعی، فاطمه. «مرد علم (درگذشت پروفسور محمود حسابی)». گلبرگ (تهران)، ش. ۵۴ (۱۳۸۳): ۱۰۱. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ «یادی از دکتر محمود حسابی». کلک (تهران)، ش. ۳۱ (مهر ۱۳۷۱): ۱۹۸. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ «سید محمود حسابی». علوم و فنون (تهران)، ش. ۶۵ (شهریور ۱۳۸۲): ۵۹. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ «سید محمود حسابی». علوم و فنون (تهران)، ش. ۶۵ (شهریور ۱۳۸۲): ۵۹. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ «سید محمود حسابی». علوم و فنون (تهران)، ش. ۶۵ (شهریور ۱۳۸۲): ۵۹. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ زارعی، فاطمه. «مرد علم (درگذشت پروفسور محمود حسابی)». گلبرگ (تهران)، ش. ۵۴ (۱۳۸۳): ۱۰۱. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ «یادی از دکتر محمود حسابی». کلک (تهران)، ش. ۳۱ (مهر ۱۳۷۱): ۱۹۸. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ زارعی. «مرد علم (درگذشت پروفسور محمود حسابی)».گلبرگ (تهران)، ش. ۵۴ (۱۳۸۳): ۱۰۱. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ «استاد دکتر محمود حسابی رهگشای فیزیک نوین در ایران».کیهان فرهنگی (تهران)، ش. ۴۳ (مهر۱۳۶۶): ۱۲. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ «استاد دکتر محمود حسابی رهگشای فیزیک نوین در ایران».کیهان فرهنگی (تهران)، ش. ۴۳ (مهر۱۳۶۶): ۱۲. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ «برخی از خدمات بی بدیل پروفسور حسابی به ایران زمین». روزنامه خراسان، ۱۷ مهر ۱۳۹۰. بازبینی‌شده در ۸ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ «یادی از دکتر محمود حسابی». کلک (تهران)، ش. ۳۱ (مهر ۱۳۷۱): ۱۹۸. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ «یادی از دکتر محمود حسابی». کلک (تهران)، ش. ۳۱ (مهر ۱۳۷۱): ۱۹۸. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ «سید محمود حسابی». علوم و فنون (تهران)، ش. ۶۵ (شهریور ۱۳۸۲): ۵۹. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ «سید محمود حسابی». علوم و فنون (تهران)، ش. ۶۵ (شهریور ۱۳۸۲): ۵۹. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ «سید محمود حسابی». علوم و فنون (تهران)، ش. ۶۵ (شهریور ۱۳۸۲): ۵۹. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ «سید محمود حسابی». علوم و فنون (تهران)، ش. ۶۵ (شهریور ۱۳۸۲): ۵۹. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ «سید محمود حسابی». علوم و فنون (تهران)، ش. ۶۵ (شهریور ۱۳۸۲): ۵۹. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ زارعی، فاطمه. «مرد علم (درگذشت پروفسور محمود حسابی)». گلبرگ (تهران)، ش. ۵۴ (۱۳۸۳): ۱۰۱. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ «یادی از دکتر محمود حسابی». کلک (تهران)، ش. ۳۱ (مهر ۱۳۷۱): ۱۹۸. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ «استاد دکتر محمود حسابی رهگشای فیزیک نوین در ایران».کیهان فرهنگی (تهران)، ش. ۴۳ (مهر۱۳۶۶): ۶. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ زارعی، فاطمه. «مرد علم (درگذشت پروفسور محمود حسابی)». گلبرگ (تهران)، ش. ۵۴ (۱۳۸۳): ۱۰۱. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ «یادی از دکتر محمود حسابی». کلک (تهران)، ش. ۳۱ (مهر ۱۳۷۱): ۱۹۸. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ «سید محمود حسابی». علوم و فنون (تهران)، ش. ۶۵ (شهریور ۱۳۸۲): ۶۰. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ «یادی از دکتر محمود حسابی». کلک (تهران)، ش. ۳۱ (مهر ۱۳۷۱): ۱۹۸. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ «استاد دکتر محمود حسابی رهگشای فیزیک نوین در ایران».کیهان فرهنگی (تهران)، ش. ۴۳ (مهر۱۳۶۶): ۱۲. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ «استاد دکتر محمود حسابی رهگشای فیزیک نوین در ایران».کیهان فرهنگی (تهران)، ش. ۴۳ (مهر۱۳۶۶): ۱۲. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ «سید محمود حسابی». علوم و فنون (تهران)، ش. ۶۵ (شهریور ۱۳۸۲): ۶۰. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ «برخی از خدمات بی بدیل پروفسور حسابی به ایران زمین». روزنامه خراسان، ۱۷ مهر ۱۳۹۰. بازبینی‌شده در ۸ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ «استاد دکتر محمود حسابی رهگشای فیزیک نوین در ایران».کیهان فرهنگی (تهران)، ش. ۴۳ (مهر۱۳۶۶): ۱۲. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ «استاد دکتر محمود حسابی رهگشای فیزیک نوین در ایران».کیهان فرهنگی (تهران)، ش. ۴۳ (مهر۱۳۶۶): ۱۲. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ «سید محمود حسابی». علوم و فنون (تهران)، ش. ۶۵ (شهریور ۱۳۸۲): ۶۰. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ «سید محمود حسابی». علوم و فنون (تهران)، ش. ۶۵ (شهریور ۱۳۸۲): ۶۰. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ «سید محمود حسابی». علوم و فنون (تهران)، ش. ۶۵ (شهریور ۱۳۸۲): ۶۰. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ «سید محمود حسابی». علوم و فنون (تهران)، ش. ۶۵ (شهریور ۱۳۸۲): ۶۰. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ «سید محمود حسابی». علوم و فنون (تهران)، ش. ۶۵ (شهریور ۱۳۸۲): ۶۰. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ «سید محمود حسابی». علوم و فنون (تهران)، ش. ۶۵ (شهریور ۱۳۸۲): ۶۰. بازبینی‌شده در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- پرش به بالا↑ همشهری ۹ اسفند ۱۳۸۱
- ↑ پرش به بالا به:۶۵٫۰ ۶۵٫۱ ۶۵٫۲ «ḤESĀBI, MAḤMUD». ایرانیکا. «منبع داده شده (Ḥesābi, 2000, p. 8) است و نوشته شده است: For an account of his life and work, as well as a selection of his writings and a complete bibliography of his works, see Maḥmud Ḥesābi, Rāh-e mā, goftārhāʾi az Sayyed Maḥmud Ḥesābi, Tehran, 2000 (however, the foundation of a number of institutions attributed to Ḥesābi in pp. 6-8 and 187-90, should be checked against other reliable sources and documents).»
- پرش به بالا↑ «نشهانها و مدارک بین‌المللی». بنیاد پروفسور حسابی.
- پرش به بالا↑http://www.newworldencyclopedia.org/entry/Légion_d'honneur
- پرش به بالا↑ «موزه دکتر حسابی». موزه‌های تهران. بازبینی‌شده در ۳ آوریل ۲۰۱۱.
- پرش به بالا↑ «آشنایی با موزه دکتر حسابی». همشهری آنلاین. بازبینی‌شده در ۳ آوریل ۲۰۱۱.
- پرش به بالا↑ «سناتوری که ماشین حساب نداشت، روایت‌های «ایرج حسابی» از پدر». روزنامه شرق.
- ↑ پرش به بالا به:۷۱٫۰ ۷۱٫۱ «دشمنان پروفسور حسابی، درباره او دروغ می‌گویند» (فارسی). عصرایران.
- پرش به بالا↑ «زندگینامه: آلنوش طریان (1299- 1389)». همشهری آنلاین.
- پرش به بالا↑ «کرسی استادی «سوربن» را برای خدمت به کشورم رد کردم». فارس نیوز. بازبینی‌شده در ۲۷ دسامبر ۲۰۰۷.
- پرش به بالا↑ «خودکشی خانم لولا». آپارات.
- پرش به بالا↑ «دارندگان جایزه نوبل فیزیک زن». مرکز آموزش استعدادهای درخشان.
- پرش به بالا↑ درباره دکتر حسابی، بزرگنمایی شده است (گفتگو با رضا منصوری)، عصر ایران
- پرش به بالا↑ سایت رضا منصوری
- پرش به بالا↑ دکتر مهدی زارع. «دکتر حسابی همچنان شایسته تقدیر است - نگاهی به دلایل رواج ضدعلم و شبه علم در رسانه‌های ایران». روزنامه اعتماد (بازنشر در وبگاه آفتاب).
- پرش به بالا↑ مهدی زارع. «دستاویزی برای توسعه شبه علم». روزنامه شرق.
- پرش به بالا↑ «فرزند دکتر حسابی، چهره پدرش را مخدوش می‌کند». عصر ایران، ۴ آذر ۱۳۹۱.
- پرش به بالا↑ «پروفسور حسابی، فیزیکدانی فکور و بزرگوار بود». عصر ایران. بازبینی‌شده در ۲۴ آذر ۱۳۹۱.
- پرش به بالا↑ ناصر مقبلی. «بزرگان خود را پاس بداریم». عصر ایران. بازبینی‌شده در ۲۴ آذر ۱۳۹۱.
- پرش به بالا↑ «دشمنان پروفسور حسابی، درباره او دروغ می‌گویند». ۱۴ آبان ۱۳۹۱. بازبینی‌شده در ۱۴ آوریل ۲۰۱۳.
- پرش به بالا↑ جزیره دانش
- پرش به بالا↑ فیزیک سال اول دبیرستان
- پرش به بالا↑ فیزیک سال دوم دبیرستان
- پرش به بالا↑ فیزیک سال سوم دبیرستان
- پرش به بالا↑ A Strain Theory of Matter
- پرش به بالا↑ Continuous Particles
- پرش به بالا↑ Theoretical Evidence for the Existence of a Light-Charged Particle of Mass Greater than That of the Electron
- پرش به بالا↑ Modèle de particule infinie
- پرش به بالا↑ دیدگانی فیزیک
- پرش به بالا↑ Theory of Infinitely Extended Particles
پیوند به بیرون[ویرایش]
!["جستجو](https://www.rozblog.com/panel/"http:/upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png"){kind=logo} |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔمحمود حسابی موجود است. |
!["سردر](https://www.rozblog.com/panel/"http:/commons.wikimedia.org/wiki/File:University_of_Tehran_Main_Entrance.svg?uselang=fa")
خوش آمدید